Lieve Heleen,
Als we aan landen met een rijke literaire geschiedenis denken komen we vaak uit op Engeland of Italië. Maar wist je dat IJsland een ultiem schrijf- en boekenland is? Waar bijna iedere inwoner poëzie, proza en literatuur ademt en waar 1 op de 10 mensen een boek heeft geschreven? Ook tijdens de feestdagen nemen boeken een prominente plaats in IJsland in tijdens Jólabókaflóð op kerstavond: de boekenvloed.
Eerlijk gezegd viel het me pas op toen ik het jeugdboek Alles wat groots voelt van Reine de Pelseneer las, dat zich afspeelt in IJsland en waarin het schrijven van poëzie door de IJslanders als stoer wordt gezien. Waar liefde voor schrijven in Nederland vaak als nerdy wordt bestempeld en het schrijven van poëzie door veel mensen als een softe uitingsvorm wordt benaderd, daar is het tegenovergestelde aan de hand in IJsland. De meest ruige mannen zetten daar hun gevoelens op papier en literatuur is een wezenlijk onderdeel van hun cultuur en onderwijs.
Liefhebbers van Nordic Noir zullen de IJslandse schrijvers al wel hebben ontdekt. Dit misdaadgenre speelt zich af in een donkere, sombere en gevoelige setting, waarbij de uitvoerig beschreven ruige landschappen in Scandinavië een weerspiegeling zijn van de onderbuikgevoelens in de maatschappij. Denk hierbij aan thrillerschrijvers als Yrsa Sigurðardóttir, Jón Kalman Stefánsson en Arnaldur Indriðason. Maar ook het filosofische en psychologische boek uit die regio wordt hier gewaardeerd. Ik ben zelf zeer gecharmeerd van het ontroerende De goede herder van Gunnar Gunnarsson, een kerstverhaal bij uitstek over een schaapherder die in de problemen komt wanneer hij een collega in nood helpt. Hoewel we de IJslandse schrijvers voor volwassenen dus al aardig weten te vinden is het jammer dat er vooralsnog betrekkelijk weinig jeugd- en kinderboeken uit IJsland worden vertaald naar het Nederlands. Toch begint dat nu een beetje te komen. Ik ben erg fan van Arndís Þórarinsdóttir die o.a. het wonderschone De flat aan het einde van de wereld schreef, waarin Björk voor het eerst bij haar ‘Oma Eiland’ gaat logeren dat bepaald geen schattig oud vrouwtje blijkt te zijn.
Schrijven en lezen zit de IJslanders dus in het bloed en dat uit zich onder andere in hun literaire kersttraditie die begint met het drukken van een catalogus half november en eindigt met het uitzoeken, geven, ontvangen en lezen van nieuwe boeken op kerstavond. Deze traditie ontstond tijdens de Tweede Wereldoorlog, toen alles op rantsoen was en veel cadeau-artikelen schaars en duur waren. Het papier was verrassend genoeg niet op rantsoen en dit leverde zeer betaalbare kerstcadeaus op. Na de Tweede Wereldoorlog werd deze traditie zo enorm gewaardeerd dat deze tot op de dag van vandaag wordt voortgezet. Iedere IJslander ontvangt in november een gratis boekengids op de deurmat. De voorpret van het uitzoeken is onderdeel van het ware kerstgevoel. Wanneer op kerstavond alle boeken zijn uitgepakt besteedt men de rest van de avond aan lezen.
Je begrijpt dat ik deze kersttraditie schaamteloos kopieer. Mijn vriend en ik kopen ook een boek voor elkaar voor onder de boom, want wat is er fijner dan een lekker boek krijgen met kerst, waarmee je de laatste dagen van het kalenderjaar lekker op de bank kunt kruipen. Bij het licht van de kerstboom, een kopje warme chocolademelk en bij voorkeur met harde wind en regen die tegen de ramen slaat. Zodat je je extra gelukkig kunt prijzen dat jij knus binnen aan het lezen bent.
Ik ben ontzettend benieuwd welke boeken ik dit jaar krijg. Ik heb o.a. de biografie van Thea Beckman gevraagd met de titel Geef me de ruimte. Net als Voor de mooiste van Ted van Lieshout, Wondermond van Anne-Gine Goemans, Heer van de vliegen van Aimée de Jongh en Oroppa van Safae El Khannoussi op m’n -nog veel langere- lijstje staan. Maar het is natuurlijk ook super leuk als iemand z’n best doet om zelf iets uit te zoeken wat bij je past, zoals bij de familietraditie van mijn vriend. Waarbij zijn ouders ieder jaar een boek voor alle familieleden uitzoeken en onder de boom klaarleggen voor kerstavond. Zonder het te weten bleek mijn schoonfamilie al jaren aan Jólabókaflóð te doen.
Wat mijn eigen kersttradities in de klas betreft: voor het derde jaar op rij geef ik -in de geest van IJsland- in de laatste weken voor de kerstvakantie les over kerstboeken en winterverhalen. In de 1e klas proberen we archetypen -helden, schurken en anti-helden- te ontdekken in de Winterverhalen van Daan Casey, waarin verhalen van over de hele wereld zijn verzameld. Met de 2e klas bereid ik de rollen voor van het kerstspel dat aan het einde van het jaar door docenten wordt opgevoerd. Dit jaar is dat A Christmas Carol aan de hand van het boek Het kerstverhaal van Ebenezer Scrooge dat recent is hertaald door Diederik van Vleuten. En de 3e klas laat ik aan de hand van kerstklassiekers hun eigen kerstverhaal schrijven en inspreken als luisterboek. Waarbij ze extra aandacht besteden aan het neerzetten van sfeer door uitgebreid de omgeving te beschrijven waar het verhaal zich afspeelt.
Met een knapperend haardvuur op het digibord geniet ik in ieder geval zelf erg van mijn persoonlijke literaire kerstvoorpret. ‘Het is schattig dat je zo nerdy bent,’ zei een derdeklasser. ‘Ik zal er een mooi verhaal van maken, voor jou, omdat je er zo blij van wordt’. En zo hoop ik dat we allemaal weer lekker lezend aan het nieuwe jaar kunnen beginnen. Te beginnen met kerst. Ik ga gauw het volgende boek inpakken voor onze adventskalender, want boeken weggeven is minstens zo leuk als uitpakken.
Alvast fijne feestdagen en een fijne Jólabókaflóð gewenst!
Janneke
Ps. Misschien had je het al door, maar stiekem probeerde ik nog wat leestips mee te geven in deze blog voor wie niet kiezen kan of inspiratie nodig heeft voor zijn of haar eigen Jólabókaflóð. Succes!
*Afbeelding: De boekenboom in de hal van bibliotheek Neude in Utrecht.
Hoe was het op school? 