Dark Academia – Janneke

Lieve Heleen,

Subculturen zijn van alle tijden en het leuke van voor de klas staan is dat je volledig up to date blijft van de laatste trends en stromingen. Soms kom je dan een subcultuur tegen waarvan het bijna spijtig is dat het er niet was toen je zelf op het voortgezet onderwijs zat, want wat zou ik hebben genoten van Dark Academia.

‘Waarom zou je nog een boek kopen als je het ook gewoon, veel goedkoper, op je e-reader kan lezen? Of nog beter, je wacht tot er een film van is gemaakt,’ roept een opgeschoten brugklas-jochie dwars door de klas tijdens mijn keuze-uur, een inloopuur voor alle leerjaren door elkaar. Mijn leesbeest uit de derde kan het niet laten zich toch even met de discussie te bemoeien: ‘Vanwege de ultieme leesbeleving.’

Aan het einde van de les spreek ik haar en haar vriendinnen nog even. We lezen toevallig allebei het boek Het onzichtbare leven van Addie LaRue. ‘Waar hou je verder van?’ vraag ik. Uit haar vintage leren boekentas met gespen haalt ze een opschrijfboekje van handgeschept papier, waarin ze haar To Be Read-lijstje heeft opgeschreven en zegt: ‘Ja, hoe leg ik uit wat ik graag lees. Ik hou van Dark Academia.’ Het was de eerste keer dat ik de term voorbij hoorde komen. 

Dark Academia blijkt meer dan alleen een boekengenre. Sterker nog, het begon als social media-esthetiek en romantiseert een intellectuele levensstijl. Mierzoete roze plaatjes van cupcakes en roze wolken werden in deze tegenbeweging op instagram vervangen door posts over poëzie, kunst, gotische architectuur en boeken. Het moedigt academische tijdverdrijven aan, zoals het bezoeken van musea, schaken en het lezen van klassieke werken.

De verhalen spelen zich vaak af in een onderwijssetting. Vooral college life in de 19e en vroege 20e eeuw krijgt veel aandacht, toen moderne technologie nog niet bestond. Dark Academia verheerlijkt hiermee het hoger onderwijs, maar levert ook kritiek op het huidige schoolsysteem. Waarin onderwijs vooral gebruikt lijkt te worden om doelgericht een beroep te leren. Dark academia grijpt terug naar een tijd waarin onderwijs een manier was om jezelf te ontwikkelen, zowel qua emotionele ontwikkeling als ook op intellectueel en cultureel gebied. Tegelijkertijd is hier ook een kritische noot te plaatsen, want het is ook een tijd waarin onderwijs elitair was.

Waarin herkennen we dan het element Dark vraag je je nu waarschijnlijk af? Het duistere aspect is terug te vinden in de moody en gothic-achtige sfeer die wordt gecreëerd. Er komen veel gekwelde zielen, zelfdestructieve types, onbegrepen briljante personages, obsessies, depressies, verslaving, opoffering, sterfelijkheid en hier en daar wat magische zaken in voor. Het is doorspekt met veel mysterie in de vorm van geheime genootschappen en ingewikkelde machtsverhoudingen. Maar het zit ook in hele banale zaken, zoals Schotse weersomstandigheden met veel regen en mist. Er zijn grijze wolkenluchten en het is vaak herfst. Reden te meer om bij kaarslicht te willen lezen met een warm kopje thee, terwijl de wind om het huis giert.

Deze stroming is niet nieuw, maar door het gebrek aan het echte schoolgaande leven is het tijdens Corona groot geworden onder studenten. New York Times schreef hierover al in 2020: ‘Deze subcultuur focust zich op lezen, schrijven, leren (…) Terwijl veel studenten zich afvragen wanneer ze weer naar de lessen kunnen, vult Dark Academia alvast de leegte.’ Voorsorterend op het leven na de middelbare school vindt het nu dus ook zijn weg onder tieners. 

Als je weet waar je op moet letten herken je de liefhebbers meteen aan hun outfits, al dan niet gecombineerd met hele eigentijdse elementen. Moeiteloos wordt een wijde Annie Hall-broek of -gilet gecombineerd met sneakers. Hoge veterschoenen of penny-loafers, gebreide spencers of een coltrui, ruimvallende witte overhemden, schotse ruiten en leren tassen.

Trots dragen ze een limited edition van het onlangs verschenen Maxton Hall College of een Jane Austen nonchalant op de arm of veilig opgeborgen in een evenzo hippe zelfgemaakte booksleeve. Ze kijken op Netflix naar Wednesday en Queens Gambit en smullen van esthetische locaties als landgoeden, kathedralen, begraafplaatsen, vooroorlogse stationshallen en bossen met laaghangende mist. Oude boekenkasten, oorkandelaars, fluwelen fauteuils en boeken waarvan het met leer beklede boekomslag kraakt bij het openslaan. Kortom: het gaat niet alleen om de inhoud, het gaat ook om de beleving. 

Terugkomend op de vraag ‘Waarom kopen mensen nog boeken?’. Boekerij (maar ook Blossom Books of uitgeverij Moon) heeft goed begrepen waarom mensen, specifiek deze Academia liefhebbers, nog boeken kopen. Vanwege die ultieme leesbeleving. Ze geven limited editions uit, met goud of print op snee, gestoffeerde omslagen, leeslinten en goudfolie. Vanuit mijn marketingachtergrond kan ik er extra van genieten dat met name de Boekerij goed begrepen heeft dat de Nederlandse lezers de originele fantasykaften vaak kitcherig vinden. Platte manga paperbacks stralen stukken meer literaire kwaliteit uit wanneer ze in de Nederlandse vertaling opeens met zorg zijn vormgegeven. Een historisch drama krijgt net wat meer cachet wanneer het qua look & feel zo uit een oude universiteitsboekenkast in Oxford komt.

Er heeft zich inmiddels een groepje leerlingen bij mijn bureau verzameld die uitleg geven of geboeid luisteren naar de beschrijving van het zojuist geïntroduceerde genre Dark Academia. Dan zie ik mezelf opeens weer zitten als tiener met een lichte hang naar gothic. Genietend van een goed mysterieus boek, met een voorliefde voor het kopen van mooie opschrijfboekjes en vulpennen. Het liefst las en lees ik historische romans, fantasy, of een combinatie van die twee. En ook al ben ik zelf nooit een ster in vlijtig studeren geweest, ik had wel nerdy interesses en vond bijvoorbeeld in Hermelien Griffel een papieren soulmate. Een personage dat zo ongeveer in hoogst eigen persoon de tienerversie van deze stroming vertegenwoordigd.

Enigszins jaloers op hun oversized tweedjasjes, preppy collegejackjes, corduroy broeken en ongebreidelde enthousiasme voor oude bibliotheken en Engelse universiteiten, schiet me een idee te binnen. Ik luister nog even naar de boekentips die ze zijn tegengekomen op booktoks of zoals eentje aan de anderen tipt: ‘Die vrouw van de bieb weet er dus ook echt veel van’.  

Dan besluit ik het voor te stellen, want ik wilde het zelf zo graag op de middelbare school, maar daar is het me nooit gelukt: ‘Lijkt het jullie wat als we volgend schooljaar een boekenclub beginnen?’ Tot mijn grote verbazing en plezier roepen ze enthousiast: ‘Ja! Mogen wij dan helpen kiezen?’ Wat de meningen over booktoks en social media-hypes ook mogen zijn, als het erin resulteert dat lezen en musea weer in de mode komen ben ik altijd voor. 

Liefs, Janneke

Afbeelding: de bibliotheek van het Rijksmuseum te Amsterdam

Wil je meer weten over Dark Academia? Klik hier voor een leuk artikel van de Volkskrant.

Dark Academia leestips van mijn leerlingen: